در مکتب شیعه، زیارت مختص چه کسانی است؟
مفهوم زیارت، مختص به معصومین علیهم السلام و به تبع آنان، مؤمنین از اموات و گذشتگان می باشد، مخصوصا مومنینی که اهل علم و تقوا بوده اند یا در زمره شهداء هستند. سزاوار است در صورتی که بر سر قبور افرادی همچون حافظ ، سعدی ، ابن سینا و دیگر بزرگان از اهل علم و دانش و فرهنگ و هنر حاضر می شویم، نیتمان حضور بر مزار یک مومن باشد و برای آنها عملی معنوی، مانند قرائت قرآن هدیه کنیم که موجب خیر و ثمره ای برای خود و آنان باشد.
آیا فضیلت زیارت معصوم و غیرمعصوم یکسان است؟
فضیلت زیارت معصوم و غیرمعصوم یکسان نیست. مولا علی می فرمایند «لا یقاس بآل محمد صلی الله علیه و آله، من هذه الامه احد…» یعنی: «هیچ کس از این امت با خاندان پیامبر (ص) قابل قیاس نیست» (نهج البلاغه خطبه 2). زیارت امامزادگان و مؤمنین دارای فضیلت است، اما در مقایسه با ائمه معصومین و اجر و ارزش آن در مرتبه پایین تری قرار می گیرد. اگر هم در حدیثی بر همسان بودن زیارت امامزاده بزرگواری با یکی از امامان معصوم اشاره شده. به معنی یکسان بودن ارزش این دو نیست.مثالی از این بحث به برابری زیارت حضرت عبدالعظیم با سیدالشهداء باز می گردد که در برخی احادیث هم به آن اشاره شده و در مقاله ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم توضیحات جامع تری در این باب ارائه شده است.
فضیلت زیارت مومن در کلام ائمه
در ادامه سه حدیث از پیامبر اکرم (ص)، امام باقر (ع) و امام کاظم (ع) درباره فضیلت زیارت غیر معصومین را آورده‌ایم:
- رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَن زارَ أخاهُ في بَيتِهِ قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ لَهُ : أنتَ ضَيفِي و زائرِي ، عَلَيَّ قِراكَ … » ترجمه: «کسی که برادر دینی خود را زیارت کند، خداوند به او میفرماید تو میهمان و زائر من هستی و پذیرایی از تو بر عهده من است…» (الوسائل و مستدرکها، نشر اسلامی، ج ١٣، ص ۴٩۵، ح ٨).
- امام باقر (ع) در این باره فرموده اند: «أَيُّمَا مُؤْمِنٍ زَارَ مُؤْمِناً كَانَ زَائِراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» ترجمه: «هر مؤمنی که مؤمن دیگر را زیارت کند، زائر خدا است» (الوسائل و مستدرکها، نشر اسلامی، ج ١٣، ص ۴٩٢، ح ۵ مستدرک).
- حدیثی از امام کاظم علیه السلام وارد شده که فرمودند: «من لم یستطع ان یصلنا فلیصل فقراء شیعتنا و من لم یستطع ان یزور قبورنا فلیزر قبور صلحاء اخواننا» ترجمه: «کسی که نمیتواند با ما مرتبط شود و به ما هدیه دهد، با شیعیان فقیر ما ارتباط برقرار کند و کسی که نمیتواند قبور ما را زیارت کند به زیارت قبر برادران صالح ما برود» (الوسائل و مستدرکها، نشر اسلامی، ج ١٣، ص ۴٩٣، ح ۵)
آیا زیارت غیر مؤمن فضیلت دارد؟
آنچه که مسلم است، ما هیچ توصیه ای برای زیارت غیرمومن از بزرگان دین نداریم. زیارت در زمان حیات یا بعد از مرگ به شرطی ارزش دارد که:
- زائر و مزور هر دو مؤمن باشند
- نیت زیارت هم برای خدا باشد
در روایتی از امام کاظم علیه السلام نقل شده است: کسی که برادر مؤمنش را برای خدا زیارت میکند -نه برای غیر خدا- و هدف او از این زیارت رسیدن به ثواب و وعده الهی است، خداوند از زمانی که از خانه خارج میشود تا زمانی که برگردد، هفتاد هزار فرشته همراه او میکند که ندا میدهند: پاک شدی و بهشت برای تو پاکیزه شد و در بهشت منزل گزیدی. (الوسائل و مستدرکها، نشر اسلامی، جلد ١٣، صفحه ۴٩٢)
